Nederland telt ruim anderhalf miljoen ZZP’ers. Niet iedereen redt het. Een maatje van De Regenboog Groep brengt rust wanneer de problemen te hoog oplopen. “Als mensen eenmaal in de schulden komen, verliezen ze het overzicht. Ik help dan orde op zaken te stellen,” zegt vrijwilliger Ilse Stofmeel.
Ilse Stofmeel (45) is docent economie. Eens per week gaat ze op bezoek bij Saif (*) en zijn gezin. “Ik ga er altijd met veel plezier naartoe. Het zijn zulke schatten van mensen. Ik krijg ook altijd een bakje eten mee voor thuis. Het blijven cateraars.”
Dat was de droom van Saif: een eigen cateringbedrijfje. Vol goede moed huurde hij een bedrijfspand en investeerde hij in de inboedel, afvoerputten, afzuigkappen. Uiteindelijk pakten de opstartkosten veel hoger uit dan gedacht. Aan het einde van de rit was de keuken klaar maar het geld op. Inkopen doen voor eten lukte niet meer met als gevolg dat hij niet open kon met zijn zaak. Er volgde een huurachterstand, er kwamen boetes, het regende aanmaningen. Saif probeerde zo goed als het kon het hoofd boven water te houden door gaten met gaten te vullen. Hij sloot zelfs leningen af bij vrienden. Inmiddels is beslag gelegd op het salaris van zijn vrouw, dreigt er een huisuitzetting en staat Saif twee ton in de min.
Schuldhulpverlening werkt samen met De Regenboog Groep. Al jaren koppelt de Amsterdamse vrijwilligersorganisatie mensen aan stadgenoten die kampen met multi-problematiek: schulden, eenzaamheid en psychische problemen. Onder hen steeds vaker ZZP’ers, merkt Suzan van Otterdijk op. Ze is coördinator Informele Zorg bij de Regenboog en doet de intake. “Schulden zijn altijd pijnlijk, maar wat je ziet bij mensen zoals Saif is dat ze hun hele hart en ziel ergens ingooien. Dat maakt het des te schrijnender. Hij wilde iets voor zijn gezin opbouwen. Zo begon het, met iets moois. Dat zie je vaker bij ZZP’ers. Als het dan niet lukt, dan zit daar zoveel verdriet achter. Ze hebben een hele mooie toekomst voor ogen, maar eindigen met tonnen schuld. Schuldhulpverlening mist de tijd. Aan onze vrijwilligers de taak om wekelijks langs te komen voor wat licht aan de horizon.”
Mensen stoppen hun hart en ziel in hun onderneming
Onze vrijwilligers houden de moed erin
Peter Pettinga (63) is zo’n vrijwilliger. Tien jaar trouw dienst, een man die zijn hand niet omdraait voor de ‘moeilijke gevallen’. Hij is zelf ZZP’er geweest en kent als financieel adviseur het klappen van de zweep. Zijn eerste ZZP-maatje bleek anderhalve ton schuld te hebben. Pettinga: “Hij bleek al jaren zijn belastingaangiftes niet te hebben gedaan. Zijn administratie was een puinhoop. Ik heb hem toen geholpen met het ingang zetten van het schuldhulpproces. Dat is een langdurig proces, want één keer een formulier verkeerd invullen of een document vergeten, en het hele proces stagneert. Mijn maatje had ook nog eens een probleem met alcohol en cocaïne. Kwam er geld binnen, dan was het binnen twee dagen op. Samen met mijn maatje heb ik gekeken of bewindvoering een optie was. Dat was zo. Nu gaat het gelukkig weer goed met hem. Er is een minnelijke betalingsregeling getroffen met de schuldeisers bij de GKA (gemeentelijke kredietbank Amsterdam). Hij krijgt een bijstandsuitkering en heeft alles weer zo goed als het kan op de rit. Mijn tweede maatje is timmerman en is door ziekte en ontslag in de problemen gekomen. Zijn schuld loopt in de tienduizenden. Ik moet nog aan zijn dossier beginnen, maar ik heb goede hoop. Eén probleem: zijn boekhouder heeft echt alle banden verbroken. Nu moet er ondernemers-belastingaangifte gedaan worden, en dat mag ik niet doen als vrijwilliger. Mijn maatje zou er ook niets mee opschieten, want ik ben maar voor een jaar aan hem gekoppeld. Je kunt beter meedenken over hoe hij het zelf kan regelen.”
Het is de bedoeling om mensen zelfredzaam te maken
“Financiële zelfredzaamheid. Dat is uiteindelijk het doel”, legt Van Otterdijk uit. “De andere doelen zijn rust creëren en het contact met de Schuldhulpverlening en andere instanties herstellen of opzetten. Onze vrijwilligers zijn een paar extra ogen en oren, iemand om mee te sparren. Ze houden de moed erin. Als iemand depressief is en niet meer durft te bellen naar een instantie, wordt hij door onze vrijwilligers aangespoord dit toch te doen. Maar ze gaan niet zelf bellen. Het is de bedoeling om mensen zelfredzaam te maken.”
Mensen kunnen door de stress vaak niet meer helder nadenken
“Mensen denken te licht over het ZZP-schap”, meent Stofmeel. “Huur maar een pandje en klaar. Maar niemand kijkt met je mee: is dit plan wel goed? Als mensen eenmaal in de schulden komen, verliezen ze het overzicht. Daar ben ik voor. Ik breng rust. Puin ruimen. Dat is wat je doet in de eerste weken als je bij iemand komt. Orde scheppen in de chaos. Mensen hebben vaak een tas vol met bonnetjes en rekeningen. Ze weten niet meer waar ze het moeten zoeken. Het is een bekende theorie: de schaarste-theorie. Door gebrek aan tijd en geld kunnen mensen niet meer helder nadenken en nemen ze verkeerde beslissingen. Van de week was ik bij Saif en toen zei hij dat hij was vergeten om zijn autoverzekering te betalen. Nu moet hij weer 400 euro boete betalen. Dat is zijn leefgeld voor een maand. Hij heeft altijd een goed lopend bedrijf gehad voordat hij met zijn cateringbedrijf is begonnen. Ik kan me niet voorstellen dat hij in die periode zijn autoverzekering vergeten was te betalen. Nu ineens, door al die stress vergeet hij dingen. Hij zegt ook altijd: ik zie door het bos de bomen niet meer. En dan moeten we weer even lachen. Hoe gek het ook klinkt, we hebben veel lol samen. Het geeft me gewoon energie om langs te gaan, ondanks de problemen.”
Er moet wel ondernemersbloed door je aderen stromen
Saif is niet de enige ZZP’er die het niet heeft gered. Ruim 350.000 zelfstandige ondernemers verkeren in ernstige financiële problemen. Ook Pettinga is van mening dat mensen te licht denken over voor jezelf beginnen: “Er moet wel ondernemersbloed in je aderen stromen. Tegelijk moet je in staat zijn een bedrijfsplan te maken. Je moet acquisitie doen, achter opdrachtgevers aan. Je moet je administratie bijhouden. Dat lukt niet iedereen. Je kunt nog zo handig zijn als timmerman, je moet ook die andere vaardigheden in huis hebben, anders red je het niet. Mijn tip voor ZZP’ers is: trek sneller aan de bel. Kun je je vaste lasten niet meer betalen, je huur, energie en ziektekosten, stap dan gelijk naar de gemeente.”
Stofmeel meent dat ZZP’ers meer beschermd zouden moeten worden. “Je zou eigenlijk advies moeten krijgen, net als bij het afsluiten van een hypotheek, voordat je een bedrijf start met een constructie die enorme nadelig kan uitwerken.”
Tegenwoordig is de arbeidsmarkt zo ingericht dat veel mensen min of meer gedwongen worden voor het ZZP-schap te kiezen
Pettinga: “Tegenwoordig is de arbeidsmarkt zo ingericht dat veel mensen min of meer gedwongen worden voor het ZZP-schap te kiezen, de maaltijdbezorger, de pakjesbezorger. Allemaal ZZP’er. Het is geen keuze meer, maar een noodzakelijk kwaad, wat leidt tot een groeiend aantal ZZP’ers in de problemen.”
Van Otterdijk ziet het ook. “Als Regenboog krijgen we steeds meer ZZP’ers in ons deelnemersbestand. Van de 350 mensen met financiële problemen die door onze vrijwilligers worden gecoacht, is inmiddels een kwart ZZP’er. Mensen zoals Ilse en Peter zijn dan ook goud waard voor de Regenboog. Ze zijn beiden financieel onderlegd en kennen de tips en tricks. Dat soort vrijwilligers zoeken we: mensen met verstand van zaken én het hart op de goede plaats, die mede-ondernemers een warm hart toedragen.”
(*) Om privacyredenen is de naam Saif gefingeerd.
Tekst Nicolline van der Spek / Fotografie Daniel Cohen