Hoe leger de straten, des te meer ze opvallen: daklozen. In Amsterdam houdt De Regenboog Groep zijn inloophuizen open. De openingstijden zijn zelfs verruimd. Wel gelden strikte regels.
Oud-West is een van de eerste inloophuizen van de stad die ‘s ochtends zijn deuren opent. Jos is vaste klant bij het inloophuis, maar mag sinds de corona-uitbraak niet meer naar binnen. “Er heerst coronahaat!” lacht hij en neemt een trekkie van zijn gebietste peuk. De woede is gespeeld. “Ze laten alleen mensen binnen die op straat moeten slapen. Ik heb een eigen slaapplek.”
René mag wel naar binnen. Een paar weken geleden verruilde hij de winteropvang aan de Transformatorweg in Amsterdam-West voor een tentje in Amsterdam-Noord. “Toen ik daar de eerste mensen hoorde hoesten, dacht ik: wegwezen. Ik ben niet bang voor corona, wel voor de dood.”
Jos vindt het allemaal maar onzin, die hele corona. Hij mist het inloophuis en komt nog steeds langs. “Gewoon voor een praatje. Dan maar op de stoep.”
“Niemand nam het in het begin serieus”
Deurbeleid
“Niemand nam het in het begin serieus”, zegt locatiehoofd Bianca Koster, wijzend op de flyers van de GGD die op het raam zijn geplakt. In verschillende talen staan de maatregelen uitgelegd. “Onze bezoekers deden het af als een griepje en vonden het belachelijk dat we striktere regels hanteerden. Pas toen ze zagen dat supermarkten ook maatregelen namen, snapten ze waarom we ons deurbeleid hadden gewijzigd.”
De Regenboog Groep helpt wie het meest te lijden heeft. Heb je een eigen huis, blijf dan thuis. Zo blijft er meer ruimte over voor de mensen die geen woonplek hebben. Wel kun je koffie krijgen en wat te eten mee krijgen. Bij binnenkomst moet iedereen zijn handen wassen. Wie hoest, krijgt een mondkapje. Om zoveel mogelijk mensen te kunnen helpen, is Oud-West in twee ‘shifts’ open; wie ‘s morgens komt, is ‘s middags niet meer welkom.
VOL
Een paar straten verderop zit Het Claverhuis. Normaal biedt Het Claverhuis activiteiten voor buurtbewoners en is er (wijk)zorg en hulp- en dienstverlening, onder andere op het gebied van welzijn en gezondheid, wonen, werk en inkomen. Nu stelt het zijn deuren open voor buitenslapers, de harde kern daklozen.
Op de deur hangt een A4: VOL. Toch komt er zo nu en dan iemand binnen. De persoon stuit op locatiehoofd Malika Amghar. Ze zit achter de receptie en blijft altijd vriendelijk. “Sorry, we mogen niet meer mensen binnenlaten, ik vind het ook vervelend.”
Malika houdt ook binnen alles in de gaten. “Die daar in het midden zorgt altijd voor gedonder. Je kunt met hem lachen, maar hij gedraagt zich naar de vrijwilligers achter de bar vrouwonvriendelijk. Dat wil ik niet hebben. Straks ben ik ze een voor een kwijt.”
Coronakilo’s
Vrijwilligers moet je koesteren, weet Kathleen Denkers. Ze is locatiehoofd van inloophuis Makom. Ook hier is het aantal bezoekers gereduceerd om afstand te kunnen creëren. Er mogen maximaal 32 mensen binnen zijn, voorheen waren dat er zeventig. Kathleen: “Zitten mensen te lang binnen, dan vragen we ze vriendelijk plaats te maken voor hun maten die buiten staan te wachten. En dat gaat verrassend goed. Ik heb echt bewondering voor onze bezoekers. Maar ook voor de buurt. We krijgen wekelijks eten van bedrijven en mensen. De bekende coronakilo’s vliegen eraan. Er hebben zich ook spontaan mensen gemeld om te helpen. Heel fijn, want een aantal van onze vaste vrijwilligers zit nu verplicht thuis, omdat ze kwetsbaar zijn of zorgen voor iemand die tot de risicogroep hoort.”
De bezoekers zelf zijn in de regel niet bang voor corona, valt Kathleen op, een enkeling uitgezonderd. Ze snapt het: “Als je gewend bent te overleven, wat zegt jou zo’n ziekte dan. Kijk naar de piramide van Maslow; het eerste wat telt is eten en drinken, dan een dak boven je hoofd. Heb je dat allemaal voor elkaar, dan kun je je druk maken om andere dingen in het leven. Bij onze bezoekers is die onderste laag niet eens in orde.”
“In de natuur ben je vrij”
Proactief
Brian (64) kwam vroeger vaak in de openbare bibliotheek, maar nu kan hij alleen nog maar bij Makom terecht. De straatkrant verkopen doet hij ook niet meer. Hij komt oorspronkelijk uit Amerika en zou, gezien zijn leeftijd, banger moeten zijn voor corona, maar is dat niet. Wel is hij bang voor de toekomst. Hoe gaat corona het land raken, de economie? Hij slaapt in een tentje en houdt zich heel erg bezig met de Amerikaanse politiek. Het contrast met Amsterdam kan niet groter. “Wat De Regenboog doet met zijn inloophuizen, gewoon open blijven voor daklozen, is an heroic effort. Zo proactief. Geen vergelijk met Amerika.”
In contact blijven tijdens lockdown
Tegen vieren, wanneer Makom op het punt staat zijn deuren te sluiten, bindt buitenslaper Jacques zijn gitaar om. Over een uur gaat de inloop weer open voor het avondeten, weet hij.
Jacques ziet vooral de positieve kanten van corona. “Het is heel goed voor het klimaat en veel rustiger op straat.
Door de felle zon lijkt corona even heel ver weg, tot iemand op straat ostentatief een flink aantal passen opzij doet zodra Jacques eraan komt. De boog om daklozen is groter geworden, ervaart Jacques. “Jammer, want angst maakt je ziek. Je moet in contact blijven met mensen. Dat is goed voor je weerstand. Net als naar buiten gaan. In de natuur ben je vrij.”
Relatief weinig daklozen besmet
In Amsterdam zijn door de GGD vier locaties ingericht als quarantaineplek voor mensen die geen slaapplek hebben. Van de kleine 100 plekken die beschikbaar waren, zijn er nooit meer dan 15 bezet geweest. Wie op straat leeft, loopt veel risico, zou je zeggen. Hoe valt het relatief lage aantal besmettingen onder daklozen te verklaren?
“Hier kunnen we alleen over speculeren’, zegt Dylan Price van de GGD Amsterdam. “Maar het klopt, ook wij verwachtten elke week een uitbraak onder daklozen, maar deze bleef uit. Wel hadden we de nodige voorbereidingen getroffen. We wilden alle daklozen onderdak bieden, legaal en illegaal.
We hebben alle inloophuizen en opvanglocaties voorzien van advies. Er zijn ook vier locaties ingericht als isolatieplek, waaronder Villa Buitenlust van de Regenboog Groep. We gingen ervan uit dat het nodig was. Daklozen hebben in de regel een zwakker immuunsysteem, komen op veel verschillende plekken en houden zich niet altijd aan de anderhalvemetermaatregel.”
Tekst: Nicolline van der Spek / Beeld: DRG