Op straat loop je niet te koop met je problemen. Dak- en thuislozen moeten sterk over komen. Je bent niet kwetsbaar, je slaapt niet slecht doordat je ligt te piekeren en je hoort al helemaal geen stemmen. Je redt jezelf! Dat is de mores bij het overleven op staat. Maar die houding helpt niet, als je hulp nodig hebt.
De Regenboog Groep en GGZ-Ingeest willen dak- en thuislozen die geen zorg vragen toch een stapje verder helpen. Janneke Roozen (GGZ-Agoog): “Er is een groep daklozen die zichzelf niet zullen aanmelden om vervolgens netjes te wachten op een intake en een behandelplan. Dat past niet bij de manier waarop ze leven.” Samen met een team anderen is Janneke inmiddels een jaar aan de slag met een experimentele aanpak onder de naam Zonder Zorg. Tijd om de balans op te maken.
Zonder Zorg is anders
Janneke: “Zonder Zorg werkt vanuit inloophuis Makom. Ook als daklozen geen hulp vragen zien we ze wèl. We voelen vertrouwd, als onderdeel van de plek waar zij “thuis” zijn.” Bij een kop koffie aan de bar ontstaat al een gesprek. Daardoor start de behandeling soms terloops.”
Bij Zonder Zorg draait het om contact en het vasthouden van dat contact. Janneke: “We zijn drie weken op zoek geweest naar een verdwenen bezoeker. Hij bleek in het ziekenhuis te liggen en had al die tijd geen bekende gezien. Toen we langs kwamen zou hij uit bed zijn gesprongen van geluk, als hij dat gekund had”.
Janneke vertelt dat de veelzijdigheid van het Zonder Zorg-team ook belangrijk is. Het team bevat meerdere disciplines: maatschappelijk werkers, een traject begeleider voor werk en activering en een groep GGZ-medewerkers (Geestelijke GezondheidsZorg); een verpleegkundig specialist, een gedragstherapeut en een arts. Zonder doorverwijzen pakt Zonder Zorg al veel aan.
Het werkt
Zonder Zorg houdt goed in de gaten of de aanpak effect heeft. Daarvoor is de ZelfRedzaamheidsMatrix (ZRM). De ZRM meet hoe het met iemand gaat op verschillende leefgebieden, zoals wonen, werken, psychische en lichamelijke gezondheid.
Deelnemers van Zonder Zorg zijn mensen die laag scoren op de ZRM, ze zijn dus minder zelfredzaam. Zelfs als je de deelnemers vergelijkt met bezoekers van andere inloophuizen, scoren ze lager.
Na één jaar kun je aan de veranderingen in de zelfredzaamheid al zien dat de aanpak effectief is. De details zijn terug te vinden in het rapport “Tijd en Toekomst; Experimentele aanpak Zonder Zorg”. Vooral op het gebied van geestelijke & lichamelijke gezondheid, huisvesting, tijdbesteding en sociaal netwerk gaat het met de bezoekers snel beter.
Het geheim
Het is lastig om aan te geven waardoor de aanpak werkt. Janneke: “Het bijzondere aan Zonder Zorg is de Regenboog-kijk ‘wat is er wèl mogelijk’, gecombineerd met de deskundigheid van verschillende hulpverleningsdisciplines.”
Verder heeft het normaliseren van problemen veel effect bij de bezoekers. Janneke: ”We maken het normaal dat je problemen hebt. Als iemand bijvoorbeeld stemmen hoort en al maanden slecht slaapt, leggen we uit dat het normaal is dat je hersen door oververmoeidheid niet goed meer functioneren. Het helpt vaak, dat mensen weten dat ze niet gek of anders zijn.”
Een andere verklaring voor het succes is dat Zonder Zorg goede contacten in de stad heeft. Er is toegang tot bijvoorbeeld GGD en uitkeringsinstanties. Mensen daar kennen het project en helpen graag mee om de deelnemer een stap verder te brengen. Daardoor wordt er echt iets bereikt wat voor de bezoeker niet haalbaar lijkt. Zonder zorg neemt de tijd voor persoonlijk contact en overleg.
De toekomst
De conclusie uit het rapport “Tijd en Toekomst” is dat Zonder Zorg werkt. Daarom gaan GGZ-ingeest en de Regenboog Groep verder met de aanpak. Vanaf half april 2019 doet een tweede inloophuis mee. Welke dat wordt is afhankelijk van waar de meeste mensen komen die baat hebben bij de aanpak. Ook daarbij kijkt Zonder Zorg dus naar de bezoekers.