Dakloosheid moet in 2030 beëindigd zijn. Huisvesting is een mensenrecht. Mooie ambities die in het Nationale Actieplan Dakloosheid staan dat afgelopen maandag werd gepresenteerd. Als De Regenboog Groep zien wij dagelijks hoeveel nieuwe mensen er in de problemen komen door het verlies van een woning en vrezen wij dat de komende periode met de inflatie, energieprijzen en een dreigende recessie het steeds moeilijker wordt voor mensen om een woning te vinden of te behouden.
Dakloosheid is de afgelopen tien jaar meer dan verdubbeld en dat probleem is in Amsterdam nog groter. De afgelopen jaren hebben we samen met de gemeente Amsterdam en allerlei partijen in de stad geprobeerd om via creatieve oplossingen mensen aan een plek te helpen. Met het geld dat er nu structureel beschikbaar komt hopen we dat de gemeente Amsterdam samen met al die organisaties in de stad dit de komende jaren nog meer in gaat zetten om ervoor te zorgen dat mensen weer een thuis hebben. Met als motto: Wonen Eerst.
De Regenboog Groep sluit zich van harte aan bij de ambitieuze plannen, en tegelijkertijd zijn we ons ervan bewust dat alles staat of valt met de uitvoering. Wij dragen daar in samenwerking met de gemeente Amsterdam, woningcorporaties, andere zorgpartijen en ervaringsdeskundigen heel graag aan bij.
Wat viel ons op aan het actieplan?
Wat ons opviel aan het actieplan is dat Housing First (of Wonen Eerst) een belangrijke inzet gaat zijn. Dat is belangrijk. Het gaat in eerste instantie om een dak boven je hoofd, en dat er daarnaast in verschillende vormen ondersteuning nodig kan zijn is een tweede. De maatschappelijke opvang is voor heel veel mensen geen goede plek. Wonen is een recht, en dat recht komt duidelijk naar voren in dit plan.
Ook is het belangrijk dat het gekoppeld wordt aan bestaanszekerheid en de oorzaken en preventie van dakloosheid. Iemand wordt niet zomaar dakloos. En de hyperinflatie en stijgende energieprijzen helpen hier natuurlijk niet bij. Dat daar naar gekeken wordt is belangrijk. Het streven naar nul huisuitzettingen, of het verbieden ervan, is essentieel, omdat je daarmee voorkomt dat iemand überhaupt dakloos wordt.
De focus op maatwerk is belangrijk, als ook de focus op ervaringsdeskundigheid. Tegelijkertijd moet je vooral voorkomen dat maatwerk nodig is, omdat je het in eerste instantie voor iedereen goed geregeld wil hebben. En ons viel de nadrukkelijke oproep op aan gemeente in staat om de menselijke maat centraal te stellen. Om mensen die te maken krijgen met dakloosheid te ondersteunen en het hen niet via regels nog moeilijker te maken. We herkennen ook dat er specifieke aandacht nodig is voor jongeren, LHBTIQ+-ers en EU burgers die dakloos raken.
Er moeten ook structurele oplossingen komen, zoals meer betaalbare woningen, echte bestaanszekerheid en het echt stimuleren van samenwonen door de kostendelersnorm af te schaffen. De kostendelersnorm wordt nu alleen afgeschaft voor mensen tot en met 27 jaar. Dit terwijl de overheid iedereen, van alle leeftijden, zou moeten stimuleren om samen te wonen zonder verlies van bestaanszekerheid. Wat dat betreft gaat dit plan natuurlijk nog niet ver genoeg.
Omdat het nog wel een tijd zal duren voordat er een structurele oplossing is, en die oplossing ook ligt in de manier waarop onze woningmarkt is ingericht, moeten we in de tussentijd ook op zoek gaan naar alternatieven. In het Actieplan staat dat er hierbij gekeken moet worden naar permanenten én tijdelijke woonplekken, en naar zelfstandige en onzelfstandige woonplekken. In het plan worden allerlei voorbeelden aangehaald: transformatie van leegstaande kantoren, exwoningen, onderhuur/kamerverhuur, woningdelen en het stimuleren van doorstroming op de woningmarkt.
Wat een positieve ontwikkeling is, is dat er breed wordt gekeken naar dakloosheid. Er wordt van iedere gemeente gevraagd een plan te maken voor alle vormen van dakloosheid. Dit krijgt vorm in de zogeheten ‘woonzorgvisies’ die ook onderdeel zijn van in het geval van Amsterdam de Amsterdamse Aanpak Volkshuisvesting (AAV). Alle vormen van dakloosheid krijgen hierin een plek, variërend van mensen die op dit moment op straat slapen, mensen in de noodopvang tot aan mensen die noodzakelijkerwijs bij vrienden, kennissen of familie wonen en mensen die geconfronteerd worden met dreigende dakloosheid.
Wat doet De Regenboog Groep?
De Regenboog Groep ondersteunt mensen in kwetsbare posities. In Amsterdam betekent dit dat wij ons onder andere inzetten voor een steeds groter wordende groep dak- en thuisloze mensen. Wij maken ons zorgen over deze groep, die zeer uiteenlopende problemen heeft. We ondersteunen deze groep via maatschappelijk werk, onze inloophuizen in de stad en in de winter organiseren wij, net als HVO Querido en het Leger des Heils, opvang voor alle dak- en thuisloze mensen.
Onze inloophuizen bieden laagdrempelige toegang tot basisvoorzieningen zoals eten, schone kleren, een douche en toegang tot hulpverlening. Het laagdrempelige aanbod en de begeleiding sluiten aan bij de kwetsbare groep dak- en thuislozen. Via inloophuizen kan er gecommuniceerd worden met de groep die anders onderduikt in de anonimiteit en voor niemand meer bereikbaar is. Op deze manier bieden we perspectief voor daklozen.
De Regenboog Groep ziet ervaringskennis als een belangrijke kennisbron, die medewerkers inzetten in hun werk. We hebben in de hele organisatie veel ervaringsdeskundige medewerkers, waarvoor we een training ontwikkeld hebben om als professional ervaringsdeskundigheid meer bewust in te zetten om een ander te helpen. Ook meewerkend bezoekers zetten hun ervaringskennis in om de dienstverlening in de inloophuizen te verbeteren. Bezoekers snappen elkaars situatie, waardoor de ondersteuning goed aansluit bij de doelgroep en er een sfeer van gezamenlijkheid ontstaat.
Daarnaast hebben wij de afgelopen jaren gezien dat er steeds meer mensen zijn die niet per se een zorgvraag hebben, maar vooral een huisvestingsprobleem. Deze groep wordt ook wel ‘economisch dakloos’ genoemd; mensen die na een scheiding of verlies van inkomen geen woning meer hebben. De Regenboog heeft verschillende programma’s waarin we hen aan (tijdelijke) woonruimte helpen, om vervolgens met mensen aan de slag te gaan om een structurele oplossing te vinden. Dit is bijvoorbeeld het programma Onder de Pannen waar Amsterdammers met een kamer over worden gekoppeld aan een Amsterdammer die een kamer nodig heeft, waarbij uitzonderingen worden gemaakt waar het gaat om toeslagen en de kostendelersnorm waardoor de Amsterdammer met de kamer over erop vooruit kan gaan. Of het programma Tijdelijk onder Dak, waarbij we samenwerken met woningcorporaties om sloop- en renovatiewoningen te verhuren aan economisch dakloze mensen. En ons programma Bijzonder Bewoond, waar we op zoek gaan naar kantoorpanden of andere leegstaande gebouwen die getransformeerd kunnen worden naar tijdelijke woonruimtes. Op al deze manieren proberen wij in afwachting van een structurele oplossing, die nog wel even op zich laat wachten, gebruik te maken van de leegstand in de stad en die in te zetten voor mensen die geen woning hebben.
Wat missen we in het Actieplan?
We zijn blij dat er naar een brede groep dak- en thuisloze mensen wordt gekeken. Daarin missen we wel een belangrijke en kwetsbare groep mensen in onze stad: de mensen zonder papieren. We vinden het belangrijk dat de opvang die er voor mensen zonder papieren in Amsterdam blijft. De opvang in Amsterdam heeft laten zien dat het werkt: mensen vinden vaker perspectief als zij een dak boven hun hoofd hebben. Daar moet de komende jaren mee doorgegaan worden in onze stad.
De groep EU arbeidsmigranten komt wel voor in dit plan. We maken ons grote zorgen over deze groep. Nederland profiteert van arbeidsmigranten uit de rest van Europa gezien onze tekorten op de arbeidsmarkt, in het bijzonder in specifieke sectoren. Dat er dan een klein deel van deze groep zorg en ondersteuning nodig hebt, is onze dure plicht. En dat bij verlies van werk mensen ook direct hun huisvesting verliezen maakt deze groep enorm kwetsbaar. Wij hopen dat gemeenten meer ruimte krijgen om deze groep te ondersteunen en dat de pilots die gedaan gaan worden gaan uitwijzen dat dit hard nodig is.
Daarnaast zien we dat Amsterdam op sommige vlakken voorop loopt en dit betekent dat de verbeteringen waarvoor landelijk wordt gepleit op het gebied van bestaanszekerheid niks zullen veranderen voor de Amsterdamse situatie. Zoals op het gebied van bijverdienen in de bijstand, of het bedrag aan giften dat je mag ontvangen in de bijstand. Wij vinden het een gemiste kans dat de kostendelersnorm niet in zijn geheel wordt afgeschaft, wat mensen zou stimuleren om te gaan samenwonen zonder verlies van inkomen. Al vóór de huidige inflatie en dramatische stijgingen van energieprijzen hadden mensen het moeilijk om rond te komen. De nationale overheid moet ervoor zorgen dat mensen echte bestaanszekerheid hebben, zodat het niet aan gemeenten is om de gevolgen van het ontbreken daaraan te verzachten via allerlei maatregelen.
En ten slotte, alles valt of staat met de uitvoering en of er genoeg geld zal zijn voor de daadwerkelijke huisvesting van dak- en thuisloze mensen. De ambitie is er, maar nu moeten we in de uitvoering nog gaan zien dat er ook echt dingen gaan veranderen en dat er snelheid wordt gecreëerd om mensen zo snel mogelijk aan een thuis te helpen.
En nu?
Wij gaan de komende tijd met al die partijen in de stad en de gemeenten aan de slag om zo goed mogelijk uitvoering te geven aan de ambitie om in 2030 (en het liefst natuurlijk veel eerder) dakloosheid uit te bannen. Dit doen we via ons maatschappelijk werk, via onze inloophuizen en door onze creatieve oplossingen met leegstand in de stad. Heb je ideeën, een leegstaand pand? Neem dan contact op met communicatie@deregenboog.org. Wil je je als vrijwilliger bij ons aan sluiten?