Vrijwilligers van De Regenboog Groep zijn er voor allerlei eenzame Amsterdammers. Van ‘nieuwe’ stadgenoten tot mensen met schulden, jongeren in sociaal isolement, (ex-)verslaafden, en nog veel meer … Echter, de vraag naar vrijwilligers voor mensen met een psychiatrische achtergrond is het grootst. Maar waarom zou je psychiatriemaatje worden? Wat heb je er zelf aan? En is het wel voor iedereen weggelegd?
Stel je voor dat je dagelijks weinig om handen hebt, amper vrienden of familie, en je het spannend vindt om iets nieuws op te pakken of naar buiten te gaan ... Dat je hierdoor je huis nauwelijks uitkomt. En met niemand praat, behalve met de huishoudelijke hulp. Klinkt eenzaam, toch? Een psychiatriemaatje kan daar verandering in brengen. Hij of zij wordt na een intake gekoppeld aan een Amsterdammer met een psychiatrische achtergrond die behoefte heeft aan contact. Eens in de week of eens in de twee weken spreken de deelnemer en vrijwilliger dan met elkaar af.
Marleen Botman, Vrijwilligerscoördinator bij De Regenboog Groep, legt uit waarom de vraag naar psychiatriemaatjes zo groot is: “Er zijn gewoon heel veel eenzame Amsterdammers met psychische problemen. En ik verwacht dat de vraag door de coronacrisis alleen maar groter zal worden. Zo heb ik nu al een opvallend aantal aanmeldingen van dertigers die door de crisis in de problemen komen.”
Fotobijschrift: Marleen Botman voert een intakegesprek met een nieuwe vrijwilliger, waarna ze kan gaan koppelen.
Kletsen
Remco Blesing (45) werd vrijwillig psychiatriemaatje om eens iets te doen voor “de mensen in plaats van de centen”. Hij leerde zijn maatje – “een eigenzinnige en komische dame van 74” – kennen tijdens de start van de coronacrisis. Na drie weken telefonisch contact besloten ze toch ‘in het echt’ af te spreken, buiten, in een hofje vlakbij het Mercatorplein. “We hebben daar vervolgens ongeveer de hele zomer gebivakkeerd”, vertelt Remco lachend. “Af en toe doen we wel een boodschap hoor, of we drinken een kop koffie op het terras, maar meestal zitten we gewoon te kletsen op een bankje.”
Juist die ‘simpele’ gesprekken blijken voor zowel Remco als zijn maatje heel waardevol. “We kunnen goed lachen samen, maar we hebben het ook over serieuze zaken. Toen mijn maatje haar levensverhaal aan mij vertelde, was ik muisstil, terwijl ik normaal gesproken een spraakwaterval ben. Ik dacht altijd dat ik veel moest praten en met oplossingen moest komen. Maar ik weet nu dat je iemand ook kunt helpen door er gewoon te zijn en te luisteren. Een verademing.”
“Ik weet nu dat je iemand ook kunt helpen door er gewoon te zijn en te luisteren. Een verademing”
Gelijkwaardigheid
“Het is als vrijwilliger absoluut niet nodig om problemen op te lossen of om een zorgachtergrond te hebben”, zegt Marleen. “Liever niet zelfs. Door hulp te bieden, kom je namelijk op een ander niveau. Terwijl het in maatjescontact juist draait om gelijkwaardigheid. Een hulpverlener zal bijvoorbeeld niet snel over zichzelf praten. Hoewel het voor een deelnemer juist heel helpend kan zijn het psychiatriemaatje dit doet. Het kan iemand laten beseffen niet de enige te zijn met problemen.”
Tahoekoek
Dat die herkenning twee kanten op werkt, weet vrijwilliger Sarah Mimoun (71). Zij en haar tweede maatje hebben allebei een migratieachtergrond. Sarah: “De familie van mijn maatje is in 1962 vanuit Borneo naar Nederland geëmigreerd en mijn familie in datzelfde jaar van Tunesië naar Israël. Ook komen we allebei uit een groot gezin. Het is fijn dat we die dingen gemeen hebben en we erover kunnen praten.” En sinds Sarah optrekt met haar tweede maatje, heeft ze van alles geleerd over koken. “Ik ben zo iemand die tien jaar lang hetzelfde op tafel zet, maar mijn maatje is veel bezig met eten en tuinieren. Ze geeft me kruiden mee uit eigen tuin en laatst heb ik een recept van haar uitgeprobeerd. Tahoekoek. Dit is een soort omelet met tahoe, ui, prei en wortel.”
“Mensen krijgen al zo veel psychiaters, maatschappelijk werkers en andere hulpverleners op zich af. Ik ben er voor de leuke dingen.”
Fluitende vogels
Ook vrijwilliger Hetty Hengeveld (67) kent de kracht van een goed gesprek. “Maar soms moet je mensen juist uit hun nare verhaal halen”, zegt ze. Hetty is al 16 jaar vrijwilliger. “Mijn allereerste maatje was verslaafd, haar wereld bestond alleen maar uit drugs. Ik heb haar toen een keer voor de computer gezet en geluiden laten horen van vogels uit haar geboorteland. Dat vond ze prachtig. En ik ook. Ze was alle ellende even helemaal vergeten.” Hetty’s motto in al die jaren: “Ik ben er voor de gezelligheid.” “Mensen krijgen al zo veel psychiaters, maatschappelijk werkers en andere hulpverleners op zich af. Ik ben er voor de leuke dingen en af en toe voor een simpel klusje. Een wandeling maken door het Vondelpark, naar het museum gaan, een lamp repareren … Ik pak op wat de ander aandraagt.”
Spiegel
In het maatjescontact leren vrijwilligers niet alleen veel over de ander, maar ook over zichzelf. Sarah vertelt dat haar eerste maatje een spiegel voor haar was. “Zij had óók een migratieachtergrond, maar was pessimistisch en veel aan het klagen, terwijl ik juist positief ben ingesteld. Dat vond ik soms best lastig, totdat ik besefte dat ik hetzelfde had kunnen worden, als de dingen net wat anders waren gelopen.” Sommige vrijwilligers komen erachter dat een baan in de zorg- en welzijnssector goed bij hen past. Zo is Remco onlangs begonnen met een opleiding tot sociaal werker.”
Meestal wel kunnen inleven
Maar is het dan niet zwaar om maatje te zijn van iemand met psychische problemen? “Dat valt mee”, antwoordt Marleen, “omdat vrijwilligers zich meestal wel kunnen inleven in hun maatje. Want iedereen heeft weleens een dipje. Of kent iemand in zijn omgeving met psychische problemen. Dat is anders bij bijvoorbeeld de vluchtelingendoelgroep, waar vaak een taalbarrière is en het lastig kan zijn om de ander en de problematiek te begrijpen.”
Ondersteuning
Uiteraard zijn er weleens moeilijke situaties. Hetty had een maatje dat haar niet liet uitpraten, waardoor ze de draad van het gesprek kwijtraakte. En Remco werd oorspronkelijk gekoppeld aan een maatje dat moeite had met het nakomen van afspraken. De vrijwilligers kunnen over lastige zaken sparren tijdens speciale intervisiebijeenkomsten. Ze vinden daar herkenning, maar ook gezelligheid. Remco: “Ik vind het leuk om de ervaringen van andere vrijwilligers te horen. Soms krijg ik een nieuw inzicht, doordat anderen vertellen hoe zij met dingen zijn omgegaan.”
Om zich goed voor te bereiden op het contact, volgt iedere nieuwe vrijwilliger een training ‘Ondersteunend Vrijwilligerswerk’ bij de Vrijwilligersacademie. Hier kunnen ze ook gratis verdiepende cursussen volgen, zoals ‘Omgaan met stilte’ of ‘Begeleiden van rouw’. Marleen: “En als er iets aan de hand is, kunnen vrijwilligers altijd bij de coördinator terecht. Het maatjescontact moet voor beide partijen prettig zijn. Dat vinden we erg belangrijk.”
Trainingen, cursussen, maar ook het bespreken van lastige situaties; als vrijwilliger kun je altijd bij De Regenboog Groep terecht.
Een kijkje in een andere wereld of andere zienswijzen
Na een half jaar of een jaar scheiden de wegen van deelnemer en vrijwilliger. Maar soms blijken maatjes onafscheidelijk. Zo heeft Hetty nog steeds contact met een voormalig schildermaatje. Hetty: “Ik ga graag bij haar op bezoek. Ze is 80 jaar, maar nog steeds heel actief en een bijzondere persoonlijkheid. Dit is ook meteen wat ik zo leuk vind aan het maatjescontact. Je krijgt steeds weer een kijkje in een andere wereld, of in andere zienswijzen. Soms doet of zegt een maatje iets en dan denk ik: ‘verrek, zo kun je er ook tegenaan kijken’. Ik word steeds weer verrast. Het is écht een verrijking van mijn leven.”
Een match?
Een vrijwilliger en deelnemer worden aan elkaar gekoppeld op basis van gemeenschappelijke interesses. Dan worden zij aan elkaar voorgesteld. Misschien voelt het meteen goed. Óf ..., wil een van hen het even laten bezinken? Kan allemaal. Zo kunnen ze allebei rustig bepalen of ze samen starten. En klikt het onverhoopt toch niet? Dan kan het contact natuurlijk altijd worden beëindigd. Niemand zit ergens aan vast. Deelnemers zijn woonachtig in Amsterdam of Diemen.
Wil je ook psychiatriemaatje worden?
We vragen dus niet van je dat je problemen oplost en een zorgachtergrond is evenmin nodig. Het is wel voor jou weggelegd als je:
- Nieuwsgierig bent naar andere mensen en over inlevingsvermogen beschikt
- Energie krijgt van een afwijkende levensstijl
- Goed kunt luisteren
- Afspraken nakomt
- Ouder bent dan 18 jaar
- Een paar uurtjes per week of per twee weken beschikbaar bent, voor minimaal 6 maanden
- Een onvergetelijke ervaring wil, waarbij je écht een verschil kan maken in het leven van een ander
Je krijgt:
- Een intakegesprek en goede begeleiding
- Gratis trainingen en cursussen van de Vrijwilligersacademie
- Reiskosten- en onkostenvergoeding
Tekst: Marleen Leussink / Beeld: Merlijn Michon / Redactie: De Regenboog Groep.