'Sorry man, we zitten helemaal vol'

"We zitten helemaal vol. Sorry man." Locatiehoofd Jessica Hoogenboom praat in de deuropening van inloophuis De Kloof met een dakloze jongen die zijn handen warm wrijft. "Wil je buiten alvast een bakje koffie?" Als ze een papieren bekertje met dampende koffie overhandigd heeft, sluit ze de deur van het inloophuis.

Het is maandagochtend, 09.15 uur. De Kloof is net een kwartier open en het inloophuis zit vol. Zojuist zijn 35 dakloze mensen één voor één op naam naar binnen geroepen. Het zijn de mensen die vanochtend als eerste hun naam hebben ingevuld op een A4tje bij de deur. 's Nachts slaapt het merendeel van de bezoekers op straat. Overdag kunnen zij in De Kloof terecht voor een gezonde maaltijd, een douche, schone kleren en contact met maatschappelijk werkers.

Het inloophuis zit in het souterrain van een monumentaal pand aan de Kloveniersburgwal in Amsterdam-Centrum en ligt ongeveer een meter onder straatniveau. Bezoekers dalen eerst een paar traptreden af en lopen door een smalle gang voordat ze het hart van het inloophuis betreden: de gemeenschappelijke zaal. In deze ruimte met bakstenen muren en een gewelfd plafond zitten geen ramen. Jessica lachend: "Je zou hier zo een luxe nachtclub kunnen beginnen. Maar gelukkig zitten wij hier. Dit is onze kelder met herrie."

In de gemeenschappelijke ruimte zijn alle tafels en stoelen bezet voor het ontbijt. Vrijwilligers delen achter een barretje koffie uit en smeren bruine boterhammen. Een schaal met tosti's gaat rond. Jessica: "De bezoekers hier blijven voorlopig nog wel even zitten." En dat is slecht nieuws voor de mensen buiten. "Deze mensen kunnen er zo een uur staan. Pas als er iemand naar buiten gaat, mag er iemand naar binnen. Het is zo druk de laatste tijd."

Wat Jessica bij inloophuis De Kloof ziet, geldt voor alle acht inloophuizen van De Regenboog Groep. Dat zegt Janneke van Loo, de manager van alle inloophuizen van De Regenboog Groep in Amsterdam. "Elke dag staan er rijen en moeten we mensen wegsturen die er slecht aan toe zijn. Dit leidt soms tot opstootjes en ook overlast voor de buurt." Ook cijfers van De Regenboog Groep bevestigen het beeld. Tot 1 november van dit jaar maakten ongeveer vierduizend verschillende dakloze mensen gebruik van de inloophuizen. Dit is al meer dan in heel 2021. Janneke: "Het is nu weer net zo druk als voor corona, toen we ook ruim over de grenzen van onze capaciteit zaten."  

Het is 10.00 uur. "We hebben nu al drie kwartier een deurstop", zegt locatiehoofd Jessica in haar kantoor met vrolijk plantenbehang. Haar kantoor zit net als de rest van het inloophuis in het souterrain. Als Jessica door het raam omhoog kijkt, ziet ze de smalle stoep voor de deur. "Er wachten nu nog vijf mensen."

De dagcoördinator en vrijwilligers lopen binnen voor vragen en overleg. "Zijn er nog extra stekkerdozen om de telefoons van de bezoekers op te laden?" Jessica reageert: "Staat op m'n boodschappenlijstje. Ik ga het regelen." En drie minuten later: "Hebben we ergens nog meer kopjes?" Jessica: "Doe ze maar snel in de vaatwasser. Ik zorg dat er meer kopjes komen." Twee vaste telefoons rinkelen door elkaar heen.

Al die praktische zaken regelen en mensen te eten geven; dat lukt volgens Jessica allemaal nog wel. "Het probleem is de aandacht voor onze bezoekers. Die schiet er bij in. Eigenlijk wil je vragen: hoe is het vandaag met je? Ben je bij je afspraken geweest? We hebben hiervoor een maatschappelijk werker in huis, maar die heeft het ook druk."

Tijdens corona was die aandacht er wel. "Corona was in veel opzichten een ramp, maar het was hier wel rustig. We mochten maar twintig mensen binnenlaten en wisten precies hoe het met iedereen ging. Als je dat weet, kun je mensen eerder dat ene zetje geven naar de hulpverlening." Het leidde tot succesverhalen. "Een man zat altijd in een hoek met een capuchon over zijn hoofd op zijn telefoon. We maakten ons ernstige zorgen en dachten: we vinden hem nog eens doodgevroren op straat. Tijdens corona kon je af en toe voorzichtig aanschuiven. We raakten in gesprek en wonnen zijn vertrouwen. Deze man heeft nu een eigen woning."

Ondertussen loopt alles binnen in het inloophuis op rolletjes. Jessica: "Iedereen heeft een tosti en koffie gehad en staat op de douche- en kledinglijst. Als dat geregeld is, voel je de rust neerdalen."

Helemaal achterin het pand leveren bezoekers hun vieze kleding in bij een vrijwilliger. Ze mogen dan schone kleren uitkiezen die aan winkelhaakjes in houten inloopkasten hangen. Twee Miele-wasmachines draaien doorlopend 60-graden-wasjes. "We hebben een kledingruilsysteem", legt Jessica uit. "Je levert een setje kleding in en krijgt er een schoon setje voor terug." Volgens Jessica draagt het er aan bij dat dakloze mensen op straat vaak niet herkend worden als daklozen. "Ze zitten overdag in onze inloophuizen en als ze op straat zijn, vallen ze niet op, omdat ze zo goed gekleed zijn."

Een van die goedgeklede mensen is Ivan (34), een dakloze man uit Litouwen die een zwarte hoodie, strakke spijkerbroek en halfhoge Adidas-sneakers draagt. Afgelopen nacht sliep hij op straat in industrieterrein Westpoort. Nu zit hij aan een tafel in de gemeenschappelijke ruimte. "De Kloof is een goede plek; de mensen die hier werken go a extra mile for you. Maar het is te druk, hier."

Als Ivan 's ochtend voor de deur van het inloophuis staat, heeft hij het koud en is hij moe. "Ik sta dan buiten voor deur te wachten tussen allemaal andere mensen die net als ik op straat hebben geslapen en fucked up zijn. Ik probeer in mijn eigen bubbel te blijven, maar dat is moeilijk. Gelukkig was ik er vanochtend vroeg en kon ik gelijk naar binnen."

Een stukje verderop zit een andere man, die een bruin petje over zijn ogen heeft geschoven. Hij zit aan een tafel met drie andere mannen, maar ziet en hoort hen niet. Met oordoppen in luistert hij naar muziek op zijn telefoon en zingt mee zonder dat er geluid uit zijn mond komt. "Deze man is verward en gebruikt zijn medicijnen niet", vertelt Jessica. "Hij heeft dringend hulp nodig, maar er zijn niet genoeg plekken in de maatschappelijke opvang. Gelukkig komt er vanmiddag een zorgverlener bij hem langs voor een intake."

Dan beent er een oudere dakloze man met lang grijs haar door de ruimte. Hij houdt zijn schoenen en sokken omhoog en roept woest: "Deze sokken stinken!" Jessica: "Zo'n kreet kan voor die verwarde man een trigger zijn. Hij kan dan ineens op staan en kwaad worden. Deze plek is niet goed voor hem."

Mensen die in de war zijn, zwaar verslaafd of allebei. Volgens Janneke, de manager van alle inloophuizen van De Regenboog Groep, hebben bezoekers steeds vaker grote problemen. "We zien in onze inloophuizen meer mensen die moeilijk de weg vinden in hun hoofd en in de stad. Dat is echt anders dan vijf jaar geleden. Dat komt ook door het woningtekort en het gebrek aan plekken in de hulpverlening."

Vooral de groeiende groep EU-burgers baart haar zorgen. Ze doelt op mensen uit landen als Polen, Bulgarije en Roemenië. Zonder uitzondering kwamen ze naar Amsterdam om werk te vinden, maar ze liepen vast. Ze verloren bijvoorbeeld hun baan en daarmee ook hun woning die aan het werk gekoppeld was. Janneke: "Je kunt deze mensen niet verplicht terugsturen. Het zijn EU-burgers; ze mogen in Nederland zijn. We moeten hen helpen om humanitaire redenen en voor de orde en veiligheid. Als je deze mensen geen aandacht geeft, zitten ze over vijftien jaar nog steeds met een capuchon over hun hoofd in onze inloophuizen."

Janneke pleit namens De Regenboog Groep voor kleinschalige inloophuizen in alle Amsterdamse stadsdelen. "Denk aan Zuidoost, Noord en Nieuw-West. Daar zijn geen inloophuizen en zijn ze wel hard nodig. Onze wens is dat de gemeente Amsterdam hier geld voor vrijmaakt en stadsdelen meedenken over locaties. Wij kunnen dan met onze vrijwilligers en giften van donateurs op een relatief goedkope manier veel voor elkaar krijgen."

Ivan, de 34-jarige dakloze man uit Litouwen ondersteunt de oproep van harte. "Er moeten meer van deze plekken komen." Ivan is een van de gestrande arbeidsmigranten waar Janneke het over heeft. "De laatste jaren is er niets aan mijn situatie veranderd", vertelt hij in De Kloof. "Ik verdoof mezelf met drank en drugs, omdat ik de situatie anders niet kan handlen. It broke me down."

Voordat hij vier jaar geleden naar Nederland kwam, had hij ervaring met verschillende baantjes; chef in de keuken, sloopwerkzaamheden in de bouw. "Ik dacht dat ik wel aan de slag kon, maar ik kwam niet aan de bak." Een baan vinden, settlen, een leuke vriendin aan de haak slaan; dat is wat hij in Nederland wilde. "Het voelt alsof ik in een val gelopen ben. Ik sta nergens geregistreerd, heb geen recht op zorgverzekering; helemaal niets. Wat ik vandaag ga doen? Misschien een paar biertjes drinken."

Het is 11.45 uur. De verwarde man met het bruine petje loopt samen met een veldwerker door het kantoor van Jessica. Ze gaan in een naastgelegen ruimte zitten waar de veldwerker polshoogte kan nemen. Jessica: "Ik heb gehoord dat de intake van die jongen bij de zorginstelling vandaag niet doorgaat. Hopelijk is er morgen wel plek voor." Ze kijkt omhoog door het raam naar de stoep voor de deur. "Er staat nu niemand meer te wachten. Maar over drie kwartier is het lunchtijd. Dan begint de rij weer."


Tekst: Wouter Scheepstra l foto's: Merlijn Michon