Met de gemeente is afgesproken dat Zonder Zorg dit jaar ten minste honderd zorgmijders toe leidt naar zorg. Driekwart jaar later is dit al bij 131 cliënten gelukt. Jildau Bakker werkt bij dit project van De Regenboog Groep. Ze kent Richard Willems (51) door en door. Hij is een buitenslaper en een zorgmijder. Sinds drie maanden heeft hij zijn eigen woning. “Zullen we straks anders nog even boodschappen doen samen?”
[Update 10 januari 2022: Helaas is Richard op 4 januari 2022 overleden. We wensen zijn familie en naasten veel sterkte met dit verlies.]
Terwijl de zon naar binnen schijnt, laat Richard zijn huis zien. Alles doet het: tv, ijskast, wasmachine. Er staat zelfs een kapstok, waar inmiddels twee jassen aan hangen. Zijn eigen jas ligt op de grond, naast de pot augurken. Hij heeft 24 jaar op straat gewoond. Even wennen. Oud-West, een van de acht inloophuizen van De Regenboog Groep, was jarenlang zijn ‘thuis’. Hij kwam er voor koffie en kende er iedereen, inclusief de vrouw die nu naast hem op de bank zit, maatschappelijk werker Jildau Bakker. Ze werkt bij Zonder Zorg, niet op een kantoortje waar je eerst een afspraak moet maken, maar gewoon vanuit het inloophuis. Ze zagen elkaar elke dag. Er werd gezwaaid, gekletst en soms ook gelachen. Zo is het begonnen. Met een praatje.
Kleine stapjes
Elk jaar maken rond de vijfduizend mensen gebruik van de in totaal acht inloophuizen van De Regenboog Groep. Vooral mensen met verslavingsproblemen en dak- en thuislozen. Een deel van de bezoekers heeft dringend zorg nodig, maar lukt het niet in contact te komen met de hulpverlening. Voor die groep is Zonder Zorg in het leven geroepen, een samengesteld team van medewerkers van De Regenboog Groep en het ACT-team van GGZinGeest, bedoeld voor mensen zoals Richard.
“Je hebt te maken met mensen die soms geen vertrouwen meer hebben in de zorg”, zegt Janneke Roozen. Ze is gedragstherapeutisch medewerker bij GGZinGeest en projectleider van Zonder Zorg, dat in november 2017 vanuit inloophuis Makom is gestart en later is uitgerold naar Oud-West. “Dat vertrouwen is op de een of andere manier geschonden. Wij proberen vanuit het inloophuis het vertrouwen terug te winnen.
Dit doen we zonder ons op te dringen. Er zijn is voldoende. Het begint met oogcontact en een praatje, daarna gaan we een keer met iemand mee naar een afspraak. Onderweg naar bijvoorbeeld de tandarts praat je met elkaar. Zo bouw je het contact op en kun je stappen maken. Kleine stapjes met altijd die grote stap in je achterhoofd. Je kunt niet meteen hoog inzetten. Veranderen is eng. Stel, je krijgt net als Richard na 24 jaar op straat te hebben geslapen ineens een bed, dan kun je gaan denken: wat verwachten ze allemaal nog meer van me?”
Buurvrouw
“In het begin was het inderdaad wennen”, geeft Richard toe. "De eerste weken zocht ik nog weleens een portiek op om bij te slapen. Maar inmiddels voel ik me helemaal thuis in mijn eigen huis.” Hij laat een schilderij zien. Zelf gemaakt. De bedoeling is dat hij iets van werk gaat zoeken. Hij denkt aan dagbesteding, de fietsenmakerij bij inloophuis Oud-West. Maar eerst een shaggie. Naast de asbak ligt een kaart op tafel. “Mag ik erover vertellen, Ries?” Jildau is trots. Misschien nog wel trotser dan Richard zelf. Ze vertelt het verhaal van de buurvrouw.
Richard had bij alle buren een briefje in de brievenbus gedaan om zich te verontschuldigen voor de geluidsoverlast die hij op een avond had veroorzaakt. Er waren wat jongens van de straat langs gekomen, maar dat wil hij niet meer. Geen gedonder. De buurvrouw schreef Richard een kaartje terug om hem veel geluk te wensen met zijn eigen woning. Als hij ‘last’ van haar had, moest hij ook gewoon aankloppen. Jildau glundert. “Dat is toch prachtig. Heb je een eigen huis, krijg je er gelijk een schat van een buurvrouw bij.”
Al 131 zorgmijders naar zorg geleid
Met de gemeente is afgesproken dat Zonder Zorg dit jaar ten minste honderd zorgmijders toe leidt naar zorg. Driekwart jaar later is dit al bij 131 cliënten gelukt. Om mensen de zorg in te krijgen, werkt het team nauw samen met verschillende zorgaanbieders in de stad, zoals Veldwerk, GGD en Leger des Heils. Die samenwerking werkt inmiddels twee kanten op.
Maaike van den Bos is trajecthouder Centrale Toegang Maatschappelijke Opvang. “We krijgen weleens een cliënt aangemeld die we met geen mogelijkheid de zorg in krijgen, maar van wie je bijna zeker weet dat hij niet meedoet in de samenleving. Een verward persoon, maar slim genoeg om wenselijke antwoorden te geven tijdens de intake. Voor dat stuk hebben we Zonder Zorg echt nodig. Dan bellen we met Janneke en vragen we of hij een bekende is van de inloophuizen. Zo ja, dan vragen we of zij eens een praatje met hem wil maken. Dan lukt het vaak wel, merken we, om iemand naar zorg toe te leiden.
Zonder Zorg: waardevol
Dat ze de cliënten kennen, maakt Zonder Zorg zo waardevol. Daarnaast hebben ze ook nog eens de expertise in huis. Vanwege hun GGZ-achtergrond kijken ze met een andere bril naar de mensen, waardoor ze het gedrag van de cliënt beter kunnen plaatsen. We hebben Janneke weleens moeten bellen over een cliënt die psychotische neigingen had in de nachtopvang. Stond ze meteen op de stoep. Niet als behandelaar die wilde weten wat er allemaal bij die jongen tussen zijn oren speelde, maar om praktische hulp te bieden. Die jongen voelde zich enorm gesteund, maar wij ook.”
Waspoeder
Jildau wil weten of Richard eigenlijk eten in huis heeft voor vanavond.
Nog niet.
Een wasje? Heeft ‘ie die al gedraaid?
Ook niet. Wel kookt hij voor zichzelf. “Laatst heb ik boerenkool gemaakt met shoarma en aardappelen.”
“Zullen we straks anders nog even boodschappen doen samen?” Vraagt Jildau.
Richard vindt het een goed idee.
“Halen we gelijk waspoeder.”
Richard staat op om zijn jas aan te trekken. “Zonder die meid was ik nergens.”
“Ja, maar je kwam vroeger ook weleens niet opdagen”, relativeert Jildau. “Dan is je kans op een huis natuurlijk weer verkeken.”
Kan zijn, denkt Richard, maar bij Zonder Zorg doen ze dingen die hij niet kan, zij kennen de weg. Zo is hij ook in aanmerking gekomen voor het heroïneproject. Dat was zonder Jildau nooit gelukt. Zijn leven zit in een stroomversnelling, lijkt wel. Maar Jildau doet niet alles. Morgen bijvoorbeeld moet hij naar het ziekenhuis. Een maand geleden zou ze nog zijn meegegaan, maar dat hoeft nu niet meer. Hij kent er nu zelf de weg.
Lange adem, maar het werkt wel
De Richards van deze wereld toeleiden naar zorg vergt een lange adem. Dat is een ding dat zeker is. Maar het werkt wel. Een groot aantal bezoekers van de inloophuizen van De Regenboog Groep stroomt daadwerkelijk door. Het project stoppen zou zonde zijn, meent Kathleen Denkers. Ze is locatiehoofd van inloophuis Makom en denkt eerder aan uitrollen naar andere inloophuizen. “Onze bezoekers komen echt verder, zelfs bezoekers waarvan ik dacht: dat gaat hem niet worden. Het geheim? Bij veel hulpverleningsinstanties wordt er puur zakelijk naar een klant gekeken. Bij Zonder Zorg zie ik liefde en geduld. Ze maken desnoods een omweggetje om toch te komen waar ze wezen moeten. De Regenboog Groep is dienstverlener, geen hulpverlener. Door de samenwerking met GGZinGeest krijgen we onze mensen toch de zorg in, zelfs de notoire zorgmijder.”
Over Zonder Zorg
De aanpak slaat aan. Je kunt duidelijk zien dat het lukt om zogenaamde “zorgmijders” te bereiken. De mensen die hulp aannemen zetten ook echt stappen. Hun lichamelijke en geestelijke gezondheid verbetert, ze vinden tijdbesteding en een sociaal netwerk, en hun woonsituatie verbetert. Dat staat beschreven in het rapport 'Tijd & Toekomst; experimentele aanpak Zonder Zorg’ uit maart 2019, toen het project uit de experimentele fase kwam. (Zonder Zorg op deregenboog.org)
Tekst: Nicolline van der Spek / Fotografie: Merlijn Michon