Toen Anneke de Soete, werkbegeleider bij onze boekbinderij, ooit een stapel oude boekjes kreeg die het niet de moeite waard waren om op te knappen, werd het idee voor de doosjes geboren. Anneke: “Het was pulp wat ik kreeg, maar de kaften waren wel erg mooi. Opeens dacht ik: ‘leuk om daar doosjes van te maken.’” En zo geschiedde…
Inmiddels hebben Anneke en haar collega´s honderden doosjes uit hun handen laten verrijzen. En dat is niet zomaar gebeurd. Dáár zitten dan weer duizenden uren in. Het is namelijk heel precies handwerk: de omslag van zo’n oud boek omtoveren tot doosje. Elk doosje is uniek en gaat gehuld in de magie van het boek waaruit het voortkomt.
Denk aan het behaaglijke gevoel dat je krijgt bij een kinderboek met prachtige prenten, de subtiele schoonheid van romantische literatuur of de zindering die de kaft van een avonturiersverhaal je kan geven. En hoe de binnenkant eruit ziet? Dat is elke keer een verrassing. Je zou er sieraden, munten, mooie stenen of andere kleine spulletjes in kunnen bewaren, maar je kunt ze ook gewoon neerzetten en geheel hun eigen verhaal laten vertellen…
“Voor mij is de boekbinderij een paradijs van papier, karton en lijm”
Wat? Boeken en meer …
Maar draait het in de eerste plaats niet om boeken? Wat doet zo’n boekbinderij eigenlijk allemaal? Anneke: “Wij voeren boekreparaties uit voor particulieren en bibliotheken. En eigenlijk knappen we van alles op. Als er maar leer, papier of linnen op zit. Zo hebben we ook muziekdozen en 19e-eeuwse schrijftafels gerepareerd. We maken gelegenheidsboeken en – naast die doosjes – allerlei andere producten van karton. We werken in opdracht van fotografen en beeldend kunstenaars. Als we niet te veel opdrachten hebben, is er ruimte om nieuwe dingen te ontwikkelen. Ook kunnen deelnemers altijd op eigen initiatief kleine projecten uitvoeren. Zo heeft een van hen ontzettend originele notitieboekjes gemaakt. Voor mij is de boekbinderij een paradijs van papier, karton en lijm”, zegt Anneke genoegzaam.
Wie? Allerlei mensen … maar geen treiteraars
Je hebt het over deelnemers. Wie werken er in de boekbinderij van De Regenboog Groep? Hierop schetst Anneke een rijk scala aan portretten. “Van de gestudeerde types met een psychische kwetsbaarheid tot mensen die mentaal minder begaafd zijn. Maar er werken ook mensen die door fysieke belemmeringen depressief zijn geworden of door een ziekte uit hun werkritme zijn geraakt. En mensen die met verslavingsproblematiek kampen of met chronische pijnen. En dan toch hiernaartoe komen om mooie dingen te maken!”
Anneke is er trots op dat het in de groep allemaal samengaat. “Dat we gewoon één geheel zijn. Men leert ook met elkaar omgaan hier. Ik vind het belangrijk dat de groep sociaal is met elkaar; dat er een goede atmosfeer is. Dus geen getreiter en dat soort toestanden. Dan ben je hier niet op je plek.”
“… dat de lichtjes in de ogen van mensen weer gaan branden”
Waarom? Dat is nog veel bijzonderder dan de doosjes…
Bij de boekbinderij van De Regenboog Groep gaat het om de mensen. Anneke: “Hier krijgen zij de ruimte om zich te ontwikkelen. Waar gewenst is er sturing en hulp, waar nodig soms activatie, maar zelfstandig werken kan ook, zonder de druk van de eindverantwoordelijkheid. Ik leer mensen dingen, maar als zij een manier vinden waarop het ook kan, is dat ook goed. Enorm eigenwijs is ook prima; we kijken wel hoe het gaat. Soms komt iemand daarin zijn grenzen tegen.” En het mooiste aan deze plek volgens Anneke? “Mensen komen hier angstig, depressief of nog half in een verslaving om een kunstnijverheid te bedrijven waarmee ze nog nooit iets hebben gedaan. Dan maken ze mooie dingen en zien ze wat ze kunnen en aankunnen. Dan is het zó leuk om te zien dat de lichtjes in de ogen van mensen weer gaan branden. Dat ze er weer zin in hebben en loskomen van hun narigheid.”
Niet altijd makkelijk
Het is natuurlijk niet alleen maar rozengeur en maneschijn. Anneke: “Succes is niet verzekerd. Soms zijn mensen nog aan het afkicken en komt het werken net te vroeg voor ze. Of gebruiken ze veel medicatie, waardoor finetunen niet lukt. Dat vind ik weleens pijnlijk. Het komt voor dat mensen voor een derde keer willen beginnen, omdat ze steeds een terugval hebben. Zo iemand is meestal meer gebaat bij een plek met simpeler werk of met meer aandacht, met 1-op-1-begeleiding, en die kan ik helaas niet geven. Wanneer iemand buiten de groep valt, werkt het in de eerste plaats niet voor de persoon in kwestie, die wordt daar niet gelukkiger van, maar het werkt ook niet voor de samenhang binnen de groep. Dan is een plekje ergens anders beter.”
Slotwoord
Kunstacademie geschoolde Anneke is zelf 20 jaar geleden bij de boekbinderij van De Regenboog Groep begonnen. Een jaar later werd ze werkbegeleider. Wat levert hier werken haar op dagelijkse basis op? “De voldoening dat ik het overzichtelijk houd. Ik hou van orde, dus als dat lekker loopt … Én toen ik begon wist ik niet dat ik het naast het restauratie- en ontwerpwerk zó leuk zou vinden om met mensen te werken. Dat is het tot op de dag van vandaag. Bovendien werken we met boeken …dat is natuurlijk fantastisch! De intimiteit van een boek is heel anders dan de digitale wereld achter een beeldscherm. Boekbinden is alleen een bijzonder ambacht waar weinig werk in is. Deelnemers komen hier vooral om ritme en werkervaring te krijgen. En zelfvertrouwen. Daar gaat het uiteindelijk om. Dan zit je hier wel goed, bij deze veredelde, grote knutselclub”, zegt Anneke lachend.
Tekst: Jola Gosen