Als iemand in je naaste omgeving verslaafd is of psychiatrische problemen heeft, komt de relatie op scherp te staan. Hoe ga je daarmee om?
Marianne, moeder van een verslaafde zoon, en Peter, partner van een vrouw met een bipolaire stoornis, hebben er allebei mee te maken gehad. Met het voortdurende ritme van slapeloze nachten en de immer aanwezige vrees om iemand van wie je zielsveel houdt voorgoed te verliezen. Bij De Regenboog Groep konden ze terecht voor gratis ondersteuning.
"Ik heb geleerd op de juiste manier los te laten"
Marianne Bolhoven-Biesheuvel (64) heeft drie volwassen zoons. Haar tweeling (35) kreeg op hun achttiende de diagnose schizofrenie. Hier bleken cannabis- en xtc-gebruik aan te hebben bijgedragen, als laatste triggers. Eén van de jongens is het gelukt te stoppen. De ander gebruikt nog altijd, ook ghb, cocaïne en alcohol. "Er zijn jaren geweest waarin ik dacht op elk moment te kunnen worden gebeld dat ze hem dood hadden gevonden." Sinds augustus 2019 krijgt Marianne hulp van Partner- en Familieondersteuning van de Regenboog.
Marianne: "Schizofrenie. Als je kinderen zo'n diagnose krijgen, verdrink je in een emotionele modderpoel. Ik zag het lijden op hun gezicht. De verwardheid. En voelde me machteloos. Wat je gaat doen is informatie vergaren: googelen, bellen, praten. Dat heb ik jaren gedaan. Alles greep ik aan om mijn zoons te begrijpen. Mijn ene zoon is nog steeds verslaafd. Waarom lukt het hem niet en de andere zoon wel? Daar ben ik jaren verdrietig om geweest. Tot ik in de zomer van 2019 uitgeput achter mijn computer zat en dacht: ik kan niet meer. Die zomer ben ik in contact gekomen met De Regenboog Groep.
Ester begeleidt me en stelt me veel fijne aanvullende vragen. Als ik iets vertel, vraagt ze: ‘maar wáár voel je dat dan precies?’ Het ene moment voel ik het in mijn buik, de andere keer zit het verdriet een stuk hoger. Ze leert me rustig te ademen en goed te gaan zitten. Met mijn voeten geaard. Ook leert ze me dat er naast verdriet mooie dingen mogen zijn. Geluk en verdriet kunnen samengaan. Daar hoef ik me niet schuldig over te voelen. Ik heb een fotocollage gemaakt van alle geluksmomenten in mijn leven en die de Wall of Beautiful Moments genoemd.
“Je gevoel schreeuwt: redden!”
Essentieel is de kring van invloed: waarin kun je iets voor iemand betekenen en waarin niet? Mijn verslaafde zoon heeft een periode gehad waarin hij niets van me aannam. Dat is hartverscheurend, je kunt niets doen. Toen is er jarenlang geen contact geweest. Ik had gedaan wat ik kon doen en besloot mijn vege lijf te redden, dus te accepteren wat ik niet kon veranderen. Dan moet je echt je ratio aanspreken, want je gevoel schreeuwt: redden, helpen, bellen!
Marianne is moeder van een verslaafde zoon
Eerder had ik al geleerd dat er een verschil is tussen 'willen' en 'kunnen'. Iemand met schizofrenie kan de meest basale dingen niet. Op zichzelf wonen bijvoorbeeld of een betaalde baan hebben. Vroeger kregen we daar een machtsstrijd over. Nu weet ik: het is helemaal geen kwestie van onwil. Ook realiseerde ik me dat ik niet tegen mijn zoon sprak als hij onder invloed was, maar tegen zijn verslaving. Daardoor heeft het contact zich kunnen herstellen.
Van Ester heb ik geleerd op de juiste manier los te laten. Daar had ze een mooie metafoor voor. Stel: je staat op het strand en pakt een handje zand. Met een heel hard samengeknepen hand, loopt het meeste zand er gewoon tussenuit. Houd je je handpalm naar boven en spreid je je vingers, dan laat je los én blijft er zand liggen. Met andere woorden: ik als moeder blijf er ter ondersteuning, maar geef mijn kind alle ruimte."
"Elke dag stond ik aan"
Na een relatie van zeven jaar hoort Peter (55) eindelijk wat er met zijn vriendin aan de hand is. Ze heeft een bipolaire stoornis. De ups en downs van de jaren ervoor komen daarmee in een totaal ander daglicht te staan. Als er vervolgens kort achter elkaar van alles gebeurt, wordt Peters vriendin opgenomen en stort hij in.
"Nu gaat het weer goed met me hoor", lacht de breedgeschouderde Peter, "maar toen ik hier voor het eerst binnenkwam, was ik emotioneel uitgeput." Peter zit tegenover Dick Claassen, één van de partner- en familieondersteuners van De Regenboog Groep. De kamer, die uitkijkt op het centraal station van Amsterdam, is bekend terrein voor Peter. Er zijn heel wat gesprekken gevoerd.
Peter (l) en Dick (r)
Het lijkt alweer zo lang geleden: zomer 2022. "Het stormde in haar hoofd. Zo zag ik dat. De oorlog in Oekraïne was de aanleiding, daarna overleed mijn moeder. Ze had nog nooit een stervensproces van nabij meegemaakt. En dat had een enorme impact op haar, net als die oorlog. Ze begon allerlei spullen in te zamelen voor de vluchtelingen en wilde zoveel mogelijk mensen op zoveel mogelijk manieren helpen."
Peter was in die periode in de rouw om zijn moeder, maar daar was helemaal geen ruimte voor. Hij moest redden en regelen. En vooral koers houden. "Elke dag stond ik aan en de nachten werden steeds korter. Mijn vriendin sliep niet meer en daarom ik ook niet. We maakten nachten van twee á drie uur. Dat was niet voor het eerst, maar dit keer was het anders. Het was erger. Op het laatst was ze totaal onbereikbaar geworden. Ook liep ze steeds vaker weg. Dan liep ze ergens door de stad of in het park.”
“Je wilt je geliefde toch beschermen”
“Ik wist me geen raad. Je wilt je geliefde toch beschermen. De psychiatrische hulpverlening waar mijn vriendin onder behandeling was, wilde mij niet te woord staan. Privacy was de reden. Ik stond er dus volledig alleen voor. Uiteindelijk heb ik op een dag 112 gebeld."
Peters vriendin wordt opgenomen en pas dan voelt hij hoe moe hij is. "Ik kon alleen maar huilen. Zelfs toen realiseerde ik me niet dat ik ook hulp nodig had. Hulp vragen is moeilijk voor mij. Bel de Regenboog, zei mijn huisarts, en dat heb ik gedaan."
Na een korte stilte. "Ik heb bij Dick heel veel gepraat. Ook heb ik hier dingen ontdekt over mezelf die ik vaak eigenlijk al wist, bijvoorbeeld dat ik een sociale einzelgänger ben. Ik ben gezellig voor anderen en misschien ook wel een pleaser, maar door alles wat ik had meegemaakt, was ik mezelf helemaal kwijtgeraakt. Ik stond vierentwintig uur per dag in overlevingsstand. Dat hou je niet vol."
"Tijdens een sessie vroeg Dick me: ‘waar krijg je energie van?’ Die vraag was al enige tijd uit beeld geraakt. Hij zette me aan het denken. Waar word ik blij van? Ik heb geleerd hoe ik mijn grenzen moet aangeven en heb daarbij mezelf teruggevonden. Ook met de relatie gaat het goed. We weten nu allebei waar we op moeten letten en vooral waar de valkuilen liggen. Daar ben ik heel blij om. De liefde is onveranderd gebleven."
Partner- en Familieondersteuning van De Regenboog Groep
"Als mensen helemaal zijn vastgelopen, komen ze bij ons", zegt Dick Claassen. Samen met Ester Winkelhuis is hij partner- en familieondersteuner bij De Regenboog Groep. "Vaak is er een lange periode van zorg aan voorafgegaan. Mensen zijn uitgeput, radeloos en verdrietig. Alle aandacht ging uit naar de ander. Wát doet dat met jou? We luisteren zonder oordeel. Dat klinkt logisch, maar anders dan bij behandelklinieken beginnen we niet over afkicken. De focus ligt op jou als familielid. Hoe laat je los zonder het idee te hebben de ander in de steek te laten? En hoe laat je het geluk weer wat meer toe in je leven?"
Ook hulp nodig?
Woon je in Amsterdam of omgeving en wil je ook eens praten? Aan de gesprekken zijn geen kosten verbonden. Een verwijzing is niet nodig. Voor meer info of het maken van een afspraak: pfondersteuning@deregenboog.org of 020 531 76 00.
Gesprek met Dick (l) van Partner- en Familieondersteuning
- Peter is op eigen verzoek een gefingeerde naam
Tekst: Nicolline van der Spek I Fotografie: Merlijn Michon