De Regenboog Groep schat in: 17.000 dak- en thuisloze mensen in Amsterdam

In Den Bosch en Oss is dit jaar een pilot gestart met de nieuwe telling van dak- en thuisloze mensen. Dit in navolging van tellingen in zes verschillende regio’s in België. Deze tellingen zijn gedaan op basis van de ETHOS-Light classificatie. ETHOS staat voor ‘European Typology of Homelessness and Housing Exclusion’ en is in 2006 ontwikkeld. De benadering gebruikt een definitie waarbij dakloosheid wordt gezien als een gebrek aan volwaardige huisvesting. Hierdoor wordt niet alleen feitelijke dakloosheid (mensen die de nacht op straat doorbrengen) geteld, maar komt ook een grote groep andere mensen die geen eigen (t)huis heeft in beeld: de mensen die in hun auto slapen, op een camping of op de bank bij bekenden bivakkeren.

Er worden in ETHOS-Light zeven groepen geïdentificeerd:

1. mensen die leven in de openbare ruimte;
2. mensen in de noodopvang;
3. mensen in een tijdelijke opvang voor dakloze mensen;
4. mensen die uitstromen uit een instelling;
5. mensen in niet-conventionele woonplekken (zoals auto, kraakpand, vakantiewoning);
6. mensen die tijdelijk verblijven bij familie, vrienden of kennissen;
7. mensen met dreigende huisuitzetting.

Het resultaat van ruim 16.000 getelde dak- en thuisloze mensen in België biedt voor de regio’s veel inzicht. Overal is het aantal getelde personen opvallend hoger dan verwacht. Zeer recent zijn daar 1.500 getelde personen in het Nederlandse Noordoost-Brabant (Den Bosch en Oss) bijgekomen.

De onderzoekers stellen vast dat bij ruwe schatting de zichtbare dakloosheid (ETHOS-Light categorie 1, 2 en 3) slechts één derde van de totale populatie is. Hieronder is het totaal aantal getelde dak- en thuisloze mensen in de plaatsen waar in België en Nederland (Den Bosch/Oss) de telling is gedaan verder uitgesplitst.

Tabel 1. Uitsplitsing categorieën dakloosheid – op basis van tellingen tot nu toe in België en Nederland (Den Bosch/Oss) bij elkaar

In Amsterdam hebben we één categorie dak- en thuisloze mensen wel heel goed in beeld. In 2020 heeft Amsterdam-Amstelland 4.700 mensen in een maatwerkvoorziening zitten (ETHOS-Light categorie 3). Bovendien staan er nog eens 2.000 mensen op de wachtlijst. Ervan uitgaande dat de helft van de mensen op de wachtlijst in de openbare ruimte of de noodopvang verblijft (ETHOS-Light categorie 1 en 2), hebben we dus 5.700 'zichtbare dak- en thuisloze mensen'. Dit is volgens de ruwe schatting van de tellingen in België slechts een derde van het geheel. Het totaal aantal dak- en thuisloze mensen in Amsterdam-Amstelland komt dan neer op ruim 17.000 mensen.

Een indicatie van waar deze 17.000 dak- en thuisloze mensen zich bevinden, zou er als volgt uitzien als we aannemen dat de verhoudingen tussen de categorieën op de plekken waar tot nu toe geteld is gelijk is aan Amsterdam. Hierbij gebruiken we de 4.700 mensen in een maatwerkvoorziening als startpunt. Aan de hand van de verhoudingen tussen de categorieën extrapoleren we het aantal mensen in de andere categorieën.

Tabel 2. Extrapolatie van de verhoudingen uit eerdere tellingen naar de aantallen in Amsterdam

Tellen is nog beter

Bij onze schatting doen we veel aannames. We gaan ervan uit dat de verhouding tussen de categorieën in Amsterdam vergelijkbaar is met de tot nu toe getelde regio’s, dit weten we natuurlijk geenszins zeker. Bovendien kan er een verschil zitten tussen een grootstedelijke situatie als in Amsterdam en de tot nu toe getelde (kleinere) gemeenten en tussen de criteria en het aanbod van maatwerkvoorzieningen. Dit is en blijft dus niet meer dan een hele ruwe schatting.

De enige manier om echt te weten hoeveel dak- en thuislozen er zijn in Amsterdam, is door een telling.

Dit is noodzakelijk voor beleid dat aansluit bij de actuele situaties van dakloosheid. We hopen dan ook dat dit snel gebeurt in Amsterdam, in navolging op het Nationaal Actieplan Dakloosheid: Eerst een Thuis. Maar zolang die telling er niet is, denken wij dat deze 'gekwalificeerde inschatting' een aardig beeld schetst.